22.04.2016

 

 

Калі гаворка ідзе пра сьвятара, ня трэба тлумачыць, прасьветлены кім.

 

На сваім ужо некароткім жыцьцёвым шляху мне выпала наведаць не адну сотню храмаў розных канфесіяў. Але ніводны з іх яшчэ ня быў сугучны маёй душы так, як беларуская грэка-каталіцкая царква сьвятых апосталаў Пятра і Паўла ў Лондане. Я ведаю адказ на пытаньне: чаму? Таму што там служыў сьвятар, які болей за любую іншую сустрэтую мной духоўную асобу адпавядаў свайму сьвятарскаму чыну.

 

У дзень, калі чорнай птушкай ударыла ў грудзі вестка пра ягоны сыход у Вечнасьць, ня буду згадваць тое, пра што можна прачытаць у энцыклапедыях. Ёсьць толькі маё, асабістае, нават інтымнае, пра што ў іншы дзень і не наважышся сказаць.

 

Як, напрыклад, пра тую будзенную лонданскую раніцу, калі я, крыху заспаўшы, на дыбачках увайшоў у царкву і не адразу зразумеў, што разам з айцом Аляксандрам нас на набажэнстве ўсяго двое. Ды насамрэч я памыліўся. Разам з намі ў сьценах храму, хоць і невідочна, былі прысутныя і архімандрыт Леў Гарошка, і біскуп Чэслаў Сіповіч, і архібіскуп сьвяты Язафат Кунцэвіч, і мітрапаліт Язэп Руцкі... І той чатырнаццацігадовы беларускі падлетак-уніят, якога расейскія каланізатары ў асобе «окружного полицейского апостола Новицкого» ня здолелі перавесьці ў «правильную веру» нават з дапамогаю дзьвюх сотняў розгаў, аб чым распавёў у сваім «Колоколе» Аляксандар Герцэн.

 

Або той вечар у лонданскай Беларускай бібліятэцы імя Францішка Скарыны, добрым духам якой таксама быў айцец Аляксандар, дзе над рукапісамі Купалы і Коласа, над старонкамі аўтэнтыкаў Статуту 1588 году і «Хронікі Еўрапейскай Сарматыі» Аляксандра Гваніні я зьнячэўку адчуў дзіўную мэтамарфозу з часам. Стагоддзі пачалі набываць розную працягласьць і кансістэнцыю, і, што самае небясьпечнае, дыфузаваць, у выніку чаго 1994-ты, што быў на календары, мог апынуцца недзе паміж нашай Трынаццацігадовай вайной і Вялікай Французскай рэвалюцыяй. Памятаю, як вусьцішна было сустрэцца з люстрам кніжнае вітрыны, каб пераканацца, што гэты чалавек — пакуль што я.

 

Цуд, здавалася, заўсёды быў з айцом Аляксандрам на адлегласьці выцягнутай рукі.

 

Чвэрць стагоддзя таму сваім першым прыездам у Беларусь пасьля неверагодна доўгага, амаль бясконцага растаньня ён адрадзіў нашу Ўніяцкую Царкву.

 

Але ж сёньня — адно і пра вельмі асабістае.

 

Дваццаць гадоў таму, пасьля рэфэрэндуму пра мову, сымболіку ды іншае, чаго нельга вырашаць на рэфэрэндумах, з выдавецкіх планаў, нягледзячы на замоўленыя некалькі дзясяткаў тысяч асобнікаў, выкінулі — «как социально неактуальную» — нашу з Генадзем Сагановічам кнігу «Дзесяць вякоў беларускай гісторыі». Неўзабаве макет патрапіў да рук айца Аляксандра, і кніга выйшла першы раз, потым другі, трэці...

 

Пасьля аперацыі на сэрцы айцец Аляксандар прыехаў да мяне, нанова народжанага, у шпіталь. Як гэта ты з інфарктам ды тромбам здолеў даляцець да Менску і прыйсьці да кардыёлага? Я ведаў як. Ён — таксама.

 

Пяць гадоў таму, падчас апошняга наведваньня радзімы, айцец Аляксандар вянчаў нашага сына Багдана з Янінай. Адзначаць падзею паехалі ў Музей народнай архітэктуры ў Строчыцах. Перад застоліцай зайшлі ў колішнюю ўніяцкую Пакроўскую царкву. З першымі крокамі айца Аляксандра пусты, даўно пакінуты вернікамі храм страпянуўся, ажыў, адгукнуўся нечаканымі проймамі, гукамі й пахамі. На вуліцы віраваў вятрыска, сек дождж са сьнегам, а тут у вакенцы зазірнула сонца.

 

У гэтым цудзе можна сумнявацца.

 

Але не падлягае сумневу, што ў хуткім часе на поўначы Лондану, у Фінчлі, зьявіцца новы будынак Беларускай уніяцкай царквы Пятра і Паўла. У абрысах гэтага драўлянага храму будзе адгукацца і вобраз строчыцкай Пакроўкі. Аўтар праекту — прыхаджанін айца Аляксандра — архітэктар Цзыўай Рафаэль родам з Кітаю.

 

Днямі айцец яшчэ адгукнуўся на мой тэлефонны званок. Розум ягоны быў ясны, душа — спакойная.

 

Ён сказаў: шчасьлівы, што пасьпеў зрабіць шмат.

 

Пацьверджаньне — і зялёны том яго выбранага, што нядаўна папоўніў бібліятэку «Беларускага кнігазбору». Кніга, якую я гартаў у часе нашай астатняй размовы, і цяпер на стале. Разгортваю «Велікодныя думкі» 1968-га:

 

Ён ужо належыць гісторыі.

 

Але прыйдзе час — я веру — будзе належаць да ліку сьвятых Беларускай зямлі.