28.04.2015

 

 

Пасьля чыну пахаваньня, які адслужыў над целам памёрлай а. Ігар Кандрацьеў, шматлікія прысутныя, што напоўнілі ў царкву, каб разьвітацца з спн. Марыяй Лукашук, падзяліліся сваімі ўспамінамі пра яе. Разьвітальнае слова пра Марыю Пракопаўну сказалі блізкія сябры яе сына Аляксандра Лукашука,

якія добра ведалі спачылую — пісьменьнік Уладзімір Арлоў, журналіст Валянцін Жданко, а таксама яе сябры і калегі па працы — выкладчыкі Берасьцейскага ўніверсітэту, сьвятар, грамадзкія актывісты з Берасьця. Многія з іх адзначалі неабыякавасьць, спагадлівасьць, прынцыповасьць і цьвёрдасьць характару Марыі Пракопаўны. Прыгадалі, як часта яна заступалася за іншых, дапамагала калегам, маладым асьпірантам і студэнтам, пры чым ня толькі ў навуцы, але і ў жыцьцёвых справах.

 

Згодна з пісьмовым запаветам спн. Марыі Лукашук, пахавалі яе на радзіме продкаў, недалёка ад Берасьця — у вёсцы Ставы Камянецкага раёну, дзе на працягу многіх гадоў царкоўным старастам і руплівым даглядчыкам старога храму і могілак быў яе брат.

 

Увечары на наступны дзень, 23 красавіка, дзеці, унукі і іншыя сваякі і сябры спачылай сабраліся ў грэка-каталіцкай царкве сьв. братоў-апосталаў Пятра і Андрэя на Боскую Літургію, каб памаліцца за супакой спн. Марыі Лукашук.

 

Першы раз у грэка-каталіцкую царкву сьв. братоў-апосталаў Пятра і Андрэя спн. Марыя Лукашук трапіла ў 2000 годзе падчас прыезду ў Берасьце Апостальскага Візітатара для беларусаў-католікаў у замежжы а. Аляксандра Надсана. Пабываўшы на беларускім набажэнстве і сустрэчы з гэтым выдатным сьвятаром і беларусам, спн. Лукашук сказала тады, што гэта ёсьць тая Царква, дзе ёй хочацца быць, дзе яна змагла шчыра памаліцца Богу па-беларуску ў традыцыі продкаў, дзе ўбачыла сапраўдную беларускую супольнасьць вернікаў.

 

Будучы ўжо ў паважаным узросьце, праз нейкі час яна паведаміла душпастыра берасьцейскіх грэка-католікаў, што напісала сваім блізкім тэстамент, каб, калі прыйдзе яе час, яе адпявалі па-беларуску ў грэка-каталіцкай царкве ў Берасьці.

 

Марыя Лукашук пражыла 88 гадоў і была равесьніцай а. Аляксандра Надсана, які шмат у чым паўплываў на яе выбар Царквы. Амаль у адзін час з ім яна і адыйшла да Бога ў сьветлы пасхальны час 20 красавіка 2015 году. І разьвітаньне з ёй было таксама сьветлым, як і памяць, якую яна пакінула па сабе.

 

Марыя Лукашук (з радзіны Сахарчукоў) нарадзілася ў 1927 годзе на Берасьцейшчыне. У сям’і яе бацькоў у пашане былі гаспадарлівасьць, цяга да ведаў, вера ў Бога, імкненьне да  справядлівасьці і незалежнасьці. У часы Другой сусьветнай вайны 15-гадовая Марыя, за плячыма якой было 5 гадоў польскай школы, стала настаўніцай, а праз год і дырэктаркай школы, каб нават у тых неспрыяльных умовах вучыць чытаць і пісаць малых дзетак і сваіх раўналетак. У пасьляваенны час яна вырашыла застацца вернай абранай прафесіі і паступіла спачатку ў настаўніцкую вучэльню ў Берасьці, а пазьней, ужо працуючы ў школе, на завочнае аддзяленьне педагагічнага інстытуту. Марыя Пракопаўна выкладала расейскую і беларускую мову спачатку для школьнікаў, а неўзабаве і для студэнтаў. Вяршыняй яе педагагічнай кар’еры стала ўзначальваньне двух катэдраў ва ўніверсітэце ў Берасьці.

 

Шмат гадоў Марыя Лукашук загадвала катэдрай расейскай і беларускай моваў з методыкай выкладаньня Берасьцейскага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэту. Кандыдат філалагічных навук, аўтар каля 10 метадычных дапаможнікаў.

 

Усё жыцьцё будучы прынцыпова беспартыйнай (у педвучэльні яна нават у камсамоле не была), пасьля рэферэндуму па сымболіцы і мове, стала актывісткай БНФ, ахвяравала са сваёй пенсіі грошы на ТБМ, была сталай аўтаркай «Народнай Волі», «Нашага слова», пісала ў многія іншыя СМІ, адстойваючы беларускую мову, культуру і годнасьць людзей. На 25 сакавіка заўсёды вывешвала нацыянальны сьцяг на сваім балконе.

 

Марыя Пракопаўна нястомна абараняла беларускасьць і вучыла ўсіх любіць Бацькаўшчыну, быць беларусамі.

 

Будучы ўжо на пенсіі, яна не магла сядзець, склаўшы рукі, імкнулася, наколькі дазваляла здароўе, быць актыўнай: яна наведвала і выступала на розных сустрэчах і імпрэзах у Берасьці, яе цікавіла гісторыя свайго роду, гісторыя Берасьцейшчыны, тэатар (муж яе быў дырэктарам тэатру ў Берасьці), літаратура. Яна шмат ліставалася з вядомымі асобамі, пісьменьнікамі і грамадзкімі дзеячамі. Сябравала з паэтам Нілам Гілевічам, пісьменьнікам Уладзімірам Арловым, акадэмікам Радзімам Гарэцкім, Васілём Быкавым і многімі іншымі. Лёс зьвёў яе ў Берасьці і з сям’ёй Адама Трыпуса — беларускага вайскоўца і настаўніка, які кіраваў антыпольскай партызанкай БНР у Гарадзенскім павеце.

Дзьверы яе кватэры заўсёды былі гасьцінна адчыненыя для яе сяброў, сяброў яе сына, дачкі. Свой аптымізм і веру ў тое, што Беларусь будзе вольнай і незалежнай, імкнулася перадаць іншым. Яна заўсёды імкнулася не скардзіцца пра незайдросны лёс беларускай мовы, а наадварот, радавалася і распавядала ўсім пра цікавыя ініцыятывы і маленькія дасягненьні ў справе адраджэньня ў нашай краіне беларускай мовы і культуры, пра якія даведвалася. Цікавілася яна і жыцьцём і справамі беларускага класу ў Берасьці, а яго вучням на сьвяты рыхтавала падарункі.

 

У апошнія гады Марыя Пракопаўна захапілася чытаньнем Бібліі на беларускай мове. Паводле яе словаў, чытала яе рэгулярна, амаль штодзень. Як узгадвала на разьвітаньні з спн. Лукашук у царкве адна з яе каляжанак па выкладчыцкай працы ва ўніверсітэце, яна нават любіла часам працытаваць нейкае выказваньне з Бібліі, прывесьці прыклад з яе.

 

Пісьменьнік Уладзімер Арлоў шмат гадоў ведае і сябруе з сям’ёй Марыі Лукашук. Лічыў яе сваёй старэйшай сяброўкай і аднёс да яе паэтычныя радкі Сержука Сокалава: «Вы здолелі між іншых беларусак застацца беларускай назаўжды».

 

Распавядаючы пра спн. Марыю Лукашук для Радыё Свабода, Уладзімір Арлоў адзначыў: «Сыход у іншы сьвет заўсёды высьвечвае сапраўдную значнасьць, сапраўдны маштаб асобы. Марыя Пракопаўна Лукашук была цудоўнай Маці, Мовазнаўцай, Педагогам з вялікай літары. Яна была настаўніцай для вельмі многіх і многіх у нашай краіне, настаўніцай беларускай вернасьці, беларускай ахвярнасьці, аптымізму ў самыя неспрыяльныя часы. І яна была змагаркай. Яна змагалася за свае погляды, за беларускую мову, за нацыянальную ідэю, урэшце, за будучыню Беларусі. Яна пісала лісты, яна пасылала пасылкі тым, хто пакутаваў за свае погляды ў зьняволеньні.

 

 

Двое яе дзяцей і трое ўнукаў Марыі Лукашук паразьляталіся сёньня па розных краінах сьвету. Кожны з іх для яе, як маці і бабулі, быў несумненным гонарам.

 

«Старасьць шчасьлівая, калі шчасьлівыя твае дзеці і ўнукі. Старасьць шчасьлівая, калі паважаюць цябе твае дзеці і ўнукі», — напісала ў сваіх дзёньнікавых запісах Марыя Пракопаўна Лукашук.

 

Няхай усё тое добрае, што пасеяла сваім жыцьцём Марыя Пракопаўна, захаваецца ў гэтай сям’і і перадаецца з пакаленьня ў пакаленьне.

 

«Хачу, каб Беларусь была цывілізаванай і беларускай», — казала яна.

 

Падаецца, усё, што магла зрабіць дзеля ажыцьцяўленьня сваёй мары, гэтая інтэлігентная беларуска з Берасьця спн. Марыя Лукашук — маці, што выхавала сына, які стаў дырэктарам Беларускай службы Радыё Свабоды, — зрабіла. Няхай жа Бог дасьць ёй  вечны супакой і сьветлай застанецца памяць пра яе.