10.06.2018

 

 

Радыё Свабода зьвярнулася да аднаго з клірыкаў Беларускай Грэка-каталіцкай (уніяцкай) Царквы айца дыякана Вячаслава Гарчакова з просьбай патлумачыць сутнасьць заяў папы Францішка.

 

 

 

— Я працытую тыя фрагменты выказваньняў папы, якія датычацца прадмету нашай размовы, у перакладзе на беларускую.

 

 

 

Далей папа дадаў словы, якія мала цытаваліся ў СМІ:

 

 

Немагчыма бяз сумнага зьдзіўленьня не заўважыць, што ў перакладах на расейскую мову багаслоўскі тэрмін «уніятызм» (l’uniatismo) перакладзены ня як «униатизм» (як гэта было раней прынята) а як «униатство» (што звычайна адносіцца да гістарычных вынікаў заключэньня ўнійных пагадненьняў).

 

І яшчэ адна заўвага. Папа сказаў: «Экуменізм адбываецца ў руху. Будзем жа рухацца!». Але ў праваслаўным асяроддзі паняцьце «экуменізм» лічыцца, мякка кажучы, памылковым і сумесныя малітвы не вітаюцца.

 

 

 

— Папа ў сваім выступе 30 траўня не сказаў нічога новага з таго, чым Каталіцкая Царква жыве апошнія гады.

 

400-годдзе Берасьцейскай уніі, якое адзначалася ў 1996 годзе, было для ўсходніх каталіцкіх Цэркваў нагодай асэнсаваць значэньне уніі ў наш час.

 

У 1997 годзе на запрашэньне тагачаснага прэфекта Кангрэгацыі Ўсходніх Цэркваў кардынала Акільле Сільвэстрыні (які ў 1996 годзе наведваў Беларусь), у вугорскім гарадку Ньірэдзьгаза (Nyiregyhaza), прайшла сустрэча ярархаў усходніх каталіцкіх Цэркваў Еўропы. У ёй ад БГКЦ браў удзел Апостальскі візітатар для грэка-каталікоў у Беларусі, доктар тэалогіі, архімандрыт Сяргей Гаек.

 

Падчас сустрэчы была ўтворана рэдакцыйная група для выпрацоўкі дэкларацыі адносна ўдзелу ў міжканфесійным дыялогу і экуменічных ініцыятывах. У групу разам з першаярархам УГКЦ кардыналам Любамірам Гузарам і прафесарам Дымітрыясам Салахасам уваходзіў і архімандрыт Гаек.

 

У прынятай дэкларацыі ўсходнекаталіцкія ярархі Еўропы падкрэсьлілі неабходнасьць прасоўваньня дыялогу і супрацоўніцтва з праваслаўнымі братамі ў духу прабачэньня, адыходу ад уніятызму (які — і гэта важна падкрэсьліць — меў месца з двух бакоў) і адказнасьці за евангелізацыю.

 

Ужо з таго часу пазіцыя ўсходніх каталіцкіх Цэркваў далёкая ад уніятызму. Гэтыя Цэрквы кажуць, што, з аднаго боку, ім вельмі дарагая еднасьць з Рымам, а з іншага — яны хочуць разьвіцьця дыялогу з праваслаўнымі братамі і не зьбіраюцца сёньня працягваць тыя метады, пры дапамозе якіх некалі заключаліся уніі.

 

Вось у такім духу і з такім разуменьнем усходнія католікі ўспрынялі і дэкларацыю папы Францішка і патрыярха Кірыла (Гавана, 2016), дзе ясна сказана, што ўсходнія каталіцкія Цэрквы маюць права існаваць і дзейнічаць.

 

Той жа зьмест мы знаходзім і ў прамове папы Францішка перад дэлегацыяй РПЦ 30 траўня.

 

 

— Калі мы гаворым пра ўніятызм, то сапраўды ня ўсе да канца разумеюць, што гэта такое.

 

У багаслоўскім сэнсе гэта зьява, калі адна Царква далучае да сябе частку іншай Царквы, адрывае тую частку, прысвойвае сабе. Такім прыкладам уніятызму быў Львоўскі сабор 1946 году, калі Ўкраінская Грэка-Каталіцкая Царква была далучана да Расейскай Праваслаўнай Царквы.

 

Справа ў тым, што да сёньняшняга дня РПЦ прызнае дзейснасьць пастановаў Львоўскага сабору, не зракалася іх, нягледзячы на выразны сталінісцкі кантэкст той падзеі. Гэта цудоўны прыклад сучаснага ўніятызму.

 

Як я ўжо сказаў, сёньняшнія ўніяцкія (грэка-каталіцкія) Цэрквы вельмі далёкія ад уніятызму і хочуць нармальнага дыялогу з праваслаўнымі братамі.

 

Прыкладам уніятызму зьяўляецца і Полацкі псеўдасабор 1839 году. Фактычна, мітрапаліт Ёсіф Сямашка быў уніятам, які прасоўваў уніятызм і далучыў нашую Царкву да Маскоўскага патрыярхату.

 

 

— Вядома, была. Таму папа і кажа, што сёньня гэты метад не працуе. Папа таксама кажа, што адчувае боль, калі нехта падымае сьцяг уніятызму. Таму трэба яшчэ раз канстатаваць і сьцьвердзіць, што ўніяцтва і ўніятызм — гэта розныя рэчы. Гэта два розныя тэрміны і два розныя словы ў італьянскай, ангельскай, беларускай і іншых мовах.

 

 

 

— Так, вядома. Папа кажа (яшчэ і яшчэ раз падкрэсьліваю гэта!) пра ўніятызм як метад паяднаньня, а не пра Ўніяцкую Царкву. Захоўваць, будаваць адзінства — гэта найважнейшае пакліканьне хрысьціянскай Царквы і хрысьціянаў, гэта запавет і прыказаньне самога Ісуса Хрыста.

 

У апошняй малітве Евангельля ад Яна, у 17-м разьдзеле, у першасьвятарскай малітве Ісус Хрыстос моліцца за тое, «каб усе былі адно». Увесь 17-ты разьдзел — гэта малітва Хрыста, дзе ён размаўляе з Айцом і просіць за апосталаў і за вучняў, каб захоўвалі адзінства.

 

І мы ня можам не захоўваць адзінства. Раней гэта быў шлях праз уніі. Сёньня гэта не працуе. Таму папа кажа, што патрэбны экуменічны дыялог. Дыялог — гэта калі ёсьць два бакі і два словы (логас — слова). Трэба прамовіць слова, адкрыцца да іншага, трэба пачуць слова іншага, вывучыць, хто ён такі, хто мы такія ўзаемна.

 

Больш за тое, у размове з мітрапалітам Іларыёнам папа кажа пра дзейсны экуменізм. Гэта значыць, ня толькі трэба адзін аднаго вывучаць, але ўбачыўшы тое, што нас яднае — жыцьцёвыя каштоўнасьці і евангельскія прыказаньні — разам нешта рабіць у жыцьці. Можна з праваслаўнымі і працаваць разам, і маліцца.

 

Пасьля ІІ Ватыканскага сабору (1962-65 гг.) праваслаўны чалавек пры патрэбе можа спавядацца ў грэка- ці рыма-каталіцкага сьвятара і застацца праваслаўным. Можа прыняць сьвятое прычасьце і застацца праваслаўным.

 

Больш за тое, пасьля ІІ Ватыканскага сабору вернік-католік у экстраардынарнай сітуацыі, калі няма каталіцкага душпастыра, мае права пайсьці да споведзі да праваслаўнага сьвятара.

 

Таму сёньня пра ўніятызм казаць няма сэнсу, трэба думаць і казаць пра дыялог, пра супрацоўніцтва і ўзаемнае пазнаньне. Але нечакана ўзьнікла нейкая недакладная, празьмерна скажоная інтэрпрэтацыя словаў папы.

 

І апошняя мая заўвага. Папа кажа пра дыялог і сумесную малітву, але праваслаўныя прынцыпова ня хочуць маліцца разам з уніятамі.

 

 

— Гэта так. Але і тое пагадненьне часта тлумачаць няправільна. Нават ў расейскай версіі Вікіпедыі блытаюцца тэрміны ўніяцтва і ўніятызм. А ў Баламандзе таксама гаворка ішла пра ўніятызм (l’uniatisme), а не пра ўніяцтва.

 

Менавіта таму падчас сустрэчы папы з патрыярхам у Гаване два гады таму гаворка ішла пра ўніятызм і пра тое, што ўсходнія каталіцкія Цэрквы маюць права на існаваньне і нармальнае разьвіцьцё.

 

Вось якраз гэта і сказаў папа Францішак 30 траўня. На жаль у расейскіх перакладах, нават на сайце Ватыкану, гаворыцца не пра «ўніятызм», а пра «ўніяцтва».

 

Тым часам, пасьля сустрэчы папы і патрыярха ў Гаване афіцыйныя расейскія крыніцы давалі правільны пераклад і пісалі менавіта пра «ўніятызм» — г. зн. давалі правільны пераклад гэтага багаслоўскага тэрміну.

 

У выніку няправільнага перакладу і скажэньня думкі папы ў некаторых каментарах адразу аказалася пастаўленым пад пытаньне права на існаваньне ўсходнекаталіцкіх Цэркваў — і ня толькі існаваньне, але і іх ўдзел у экуменічным дыялогу.

 

 

— З боку праваслаўных не было нейкіх пазітыўных ацэнак Баламанду. Адзіны, хто гэтую дэкларацыю падтрымаў і прыняў, быў патрыярх УГКЦ кардынал Любачыўскі.

 

Больш за тое. У дэкларацыі Ньірэдзьгаза, якую ў складзе рэдакцыйнай камісіі таксама выпрацоўваў наш Апостальскі візітатар архімандрыт Сяргей Гаек, усходнекаталіцкія Цэрквы, з аднаго боку, падкрэсьлілі сваю глыбокую сувязь з Рымам і папам, а з іншага, прасілі прабачэньня ў праваслаўных за тыя памылкі, якія былі ў мінуласьці.

 

Але ад праваслаўных да сёньняшняга дня не было ніякіх прабачэньняў. Толькі ідуць скажоныя інтэрпрэтацыі выказваньняў кіраўніка Каталіцкай Царквы, маўляў, папа асудзіў уніяцтва.

 

Сяргей Абламейка, Радыё Свабода.